De praktijk van het omzetten van het tijdelijke naar het permanente deel van het omgevingsplan: opgaven, aanpak en cijfers

Iedere gemeente heeft sinds 1 januari 2024 een omgevingsplan dat bestaat uit de ruimtelijke plannen van artikel 4.6 Invoeringswet Omgevingswet (bestemmingsplan, wijzigingsplan, voorbereidingsbesluit, inpassingsplan, etc.) en de bruidsschatregels. Dit is het tijdelijke deel van het omgevingsplan. Gedurende de overgangsfase voor het omgevingsplan, die loopt tot 1 januari 2032, moet de gemeente de regels uit het tijdelijke deel omzetten naar (eigen) regels in het permanente deel van het omgevingsplan. 

Gedurende deze overgangsfase hebben gemeenten globaal twee soorten opgaven: Het faciliteren van gebiedsontwikkeling en initiatieven en het opbouwen van een volledig, integraal omgevingsplan dat voldoet aan Omgevingswet en STOP/TPOD-standaard. We hebben onderzocht hoe gemeenten tot nog toe omgaan met deze opgaven. Daaruit komen drie verschillende aanpakken naar voren:

1. het afronden van de nog lopende Wro-procedures, 
2. het verlenen van omgevingsvergunningen voor buitenplanse omgevingsplanactivteiten (BOPA's) en 
3. het wijzigen van het omgevingsplan met wijzigingsbesluiten conform TAM-IMRO of STOP/TPOD. 

We zien dat gemeenten voor het opbouwen van het integrale omgevingsplan nu zowel TAM-IMRO als STOP-TPOD toepassen. Vanaf 1 januari 2026 - de beoogde einddatum voor het toepassen van TAM-IMRO - kan dat alleen nog met wijzigingsbesluiten conform STOP/TPOD. 

In dit artikel zullen we op de huidige praktijk ingaan door de statistieken te presenteren van de verschillende aanpakken die gemeenten hanteren voor de genoemde opgaven.   

Faciliteren van gebiedsontwikkeling en initiatieven door het afronden van gestarte Wro-procedures 

In de tweede helft van 2023 is een enorme toename te zien van het aantal ontwerp-bestemmingsplannen dat in procedure is gebracht. Op grond van het overgangsrecht worden deze procedures in 2024 en daarna met toepassing van de Wro en volgens de RO-standaarden afgerond. Feitelijk zorgt dit voor een vergroting van het tijdelijke deel van het omgevingsplan. In de figuren hieronder wordt weergegeven hoeveel bestemmingsplanprocedures in 2023 zijn gestart en hoeveel bestemmingsplanprocedures in 2024 zijn afgerond:  

Deze aanpak voor gebiedsontwikkeling is een overgangsrechtelijke mogelijkheid die niet meer beschikbaar is als alle gestarte Wro-procedures zijn afgerond. In de tweede helft van 2023 zijn 5230 bestemmingsplanprocedures gestart met een ontwerp-bestemmingsplan. Tot half november 2024 zijn er 4860 bestemmingsplannen vastgesteld.  

Faciliteren van gebiedsontwikkeling en initiatieven door omgevingsvergunning voor buitenplanse omgevingsplanactiviteit 

De tweede methode die gemeenten kunnen gebruiken om gebiedsontwikkeling en initiatieven te faciliteren is door het verlenen van omgevingsvergunningen voor de buitenplanse omgevingsplanactiviteit. Voor bepaalde vergunde omgevingsplanactiviteiten, met substantiële afwijkingen van het omgevingsplan, moet de kennisgeving zo gepubliceerd worden dat deze in de DSO-viewer Regels op de kaart ontsloten wordt. Voor meer informatie zie Toepassingsprofiel kennisgeving omgevingsvergunning voor buitenplanse omgevingsplanactiviteit. Hieronder staat een grafiek met het aantal gepubliceerde kennisgevingen voor dit type buitenplanse omgevingsactiviteit: 
 

Uit de grafiek blijkt dat er in de eerste maanden van 2024 –logischerwijs, want toen waren er nog weinig aanvragen- weinig kennisgevingen zijn gepubliceerd, maar dat de aantallen inmiddels sterk zijn toegenomen naar rond de 400 publicaties per maand. Ondertussen heeft 50% van de gemeenten één of meer kennisgevingen voor een buitenplanse omgevingsactiviteit gepubliceerd. In totaal zijn er van begin 2024 tot en met oktober 2024, 2162 kennisgevingen ten behoeve van een BOPA gepubliceerd. 

Wijzigingsbesluiten omgevingsplan 

Wijzigingsbesluiten omgevingsplan kunnen worden ingezet voor het faciliteren van gebiedsontwikkeling en initiatieven én voor het opbouwen van het integrale omgevingsplan. We zien dat voor beide soorten opgaven zowel TAM-IMRO als STOP/TPOD worden toegepast.  

De tabel hieronder geeft een overzicht van het aantal publicaties, gesplitst naar soort publicatie en toegepaste technische standaard, in de periode tussen 01-01-2024 en 15-11-2024: 

1. Dit betreffen vastgestelde/definitieve wijzigingsbesluiten met echte inhoudelijke wijzigingen na een voorafgaand ontwerp-besluit. 

Uit de tabel valt op dat de meeste gemeenten die tot nu toe een wijziging van hun omgevingsplan hebben gepubliceerd, dat hebben gedaan om het STOP/TPOD-deel van hun omgevingsplan met de bruidsschatregels in de eigen plansoftware in beheer te nemen. Dit noemen we een technische inbeheernamepublicatie. Het aldus in beheer genomen omgevingsplan vormt daarna de basis voor toekomstige wijzigingen met STOP/TPOD. Uit de tabel valt ook op dat nog niet alle gemeenten zo’n publicatie hebben gedaan. Zeven gemeenten hebben een definitief wijzigingsbesluit met echte inhoudelijke wijzigingen vastgesteld na een voorafgaand ontwerp-besluit. De ontwerp-wijzigingsbesluiten worden tot nu toe in 2024 vaker met TAM-IMRO dan met STOP/TPOD opgesteld.  

Uiteindelijk moet iedere gemeente beschikken over een integraal omgevingsplan dat alleen bestaat uit het permanente deel en dat voldoet aan de Omgevingswet en de STOP/TPOD-standaard. Het omzetten van de ruimtelijke regels uit bestemmingsplannen etc. en de bruidsschatregels in eigen regels én het faciliteren van gebiedsontwikkeling en initiatieven zal dan gebeuren met STOP/TPOD-wijzigingsbesluiten. Op termijn zullen we dan ook zien dat het aantal wijzigingsbesluiten met toepassing van de STOP/TPOD-standaard zal toenemen.