De termen 'locatie' en 'werkingsgebied' hebben in de STOP/TPOD elk een eigen, specifieke betekenis. Hieronder lichten we de definitie van het werkingsgebied en locatie toe, beschrijven we de samenhang tussen deze begrippen en de daarbij behorende begrippen, zoals regeltekst, juridische regel, locatieaanduiding en geografisch informatieobject.
In de Standaard officiële publicaties (STOP) is het uitgangspunt dat ieder artikel en lid een werkingsgebied heeft. De regeltekst (artikel of lid) bevat ten minste één juridische regel, maar kan ook meerdere juridische regels bevatten. De juridische regel als IMOW-object is een conceptuele constructie die noodzakelijk is om verschillende onderdelen van de regeltekst een eigen locatie te kunnen geven. Het zorgt ervoor dat er op het laagste niveau geannoteerd kan worden.
Locatie wordt in de STOP/TPOD-standaard gebruikt voor het, met coördinaten, vastleggen waar de juridische regel, tekstdeel of de annotaties van toepassing is. Locatie bevat meestal een gebied of een groep van gebieden (gebiedengroep), maar kan ook een punt of een lijn, respectievelijk een puntengroep of een lijnengroep zijn. Elk van deze entiteiten bevat een geometrie.
De term werkingsgebied wordt in de standaarden gebruikt voor het gebied waar een regel zijn werking heeft. De verbinding tussen de regeltekst en de locatie(s), met de coördinaten van deze locatie(s), bepaalt waar de regeltekst werking heeft. De optelling van alle Locaties van alle Juridische regels in een Regeltekst vormt het werkingsgebied van de Regeltekst.
Relatie tussen Locatie en werkingsgebied
Om de termen locatie en werkingsgebied en hun onderlinge relatie goed te kunnen duiden, lichten we de begrippen toe die met deze twee termen van doen hebben.
Schematische weergave begrippen locatie en werkingsgebied
In de gepresenteerde samenhang van de begrippen wordt duidelijk dat een locatie op drie manieren kan worden ‘aangeroepen’:
- als werkingsgebied van een regeltekst (De relatie tussen regeltekst en locatie is een conceptuele relatie. De relatie is impliciet inbegrepen in de relatie tussen Regeltekst, Juridische regel en Locatie. De relatie wordt afgeleid in DSO-LV waarbij de som van de locaties van de onderliggende Juridische regels wordt gebruikt. Het is dus niet zo dat het bevoegd gezag ook nog een afzonderlijke geometrie voor het werkingsgebied moet aanleveren);
- als locatieaanduiding van een juridische regel;
- als locatieaanduiding van een van de annotaties activiteit, omgevingswaarde, omgevingsnorm en gebiedsaanwijzing.
Het werkingsgebied is daarbij een IMOP-attribuut van het artikel en lid, terwijl de locatieaanduiding een IMOW-attribuut is van een juridische regel of een inhoudelijke annotatie. Bovengenoemde annotaties zijn ook IMOW-objecten.
Locatie juridische regel en annotaties
Het is verplicht een juridische regel te koppelen aan een locatie. Met behulp van de locatieaanduiding van de juridische regel is het mogelijk te verwijzen naar de bijbehorende locatie(s), de locatieaanduiding bepaalt waar de juridische regel van toepassing is. In IMOW wordt Locatie niet alleen gekoppeld aan de Juridische regel, maar ook aan de annotaties Activiteit (via ActiviteitLocatieaanduiding), Omgevingswaarde, Omgevingsnorm en de verschillende typen Gebiedsaanwijzing. Met Locatie wordt vastgelegd waar de annotaties van toepassing zijn. Doordat de annotaties ook zelf een verwijzing naar één of meer Locaties hebben, kan ook van iedere annotatie getoond worden voor welke Locatie(s) deze geldt, onafhankelijk van de Juridische regels waarin ze gelden. De locatie van de juridische regel of tekstdeel, mag verschillen van de locatie van de annotatie. Het werkingsgebied van de juridische regel wordt bepaalt door de toegewezen locatie, ongeacht de locaties van de annotaties, zoals gekoppelde gebiedsaanwijzingen.
Werkingsgebied regeltekst
Het werkingsgebied geeft de geometrische afbakening aan waar een regeltekst zijn juridische werking heeft. Het is wel aan de lezer van de regeltekst om te interpreteren waar binnen deze geometrische afbakening, de regeltekst wel en niet zijn werking heeft. Een regeltekst kan bijvoorbeeld als volgt luiden:
"In de stad Amersfoort mag binnen een afstand van 300 meter rondom een school of kinderopvanglocatie geen coffeeshop worden gevestigd."
Het werkingsgebied kan dan geometrisch worden afgebakend met de grens van de stad Amersfoort. Het wil echter niet zeggen dat nergens in Amersfoort een coffeeshop mag worden gevestigd. Dat kan volgens deze regel wel, mits buiten de afstand van 300 meter van een school of kinderopvanglocatie. Het is aan de lezer om de inhoud van de regeltekst te interpreteren.
Geografisch informatieobject en noemer
De geometrische begrenzing van een werkingsgebied, en dus van de locatie(s), kan niet in tekstuele vorm voor de mens leesbaar weergegeven worden. Het is een lijst van coördinaten. De locaties, die samen het werkingsgebied vormen, worden daarom vastgelegd in een GIO. Een GIO is een informatieobject met ten minste één geometrie.
Om vanuit de tekst van het omgevingsdocument op een juridisch juiste manier te verwijzen naar het GIO, heeft deze een noemer en een identificatie. Een noemer is een naam die in de tekst opgenomen wordt en waaruit de lezer kan begrijpen waar het (geografisch) informatieobject betrekking op heeft. De noemer en identificatie zijn verplichte onderdelen van de inhoud van het informatieobject.
In de tekst van de Regeling moet de (mensleesbare) noemer van ieder GIO minimaal één keer voorkomen, voorzien van een (machineleesbare) verwijzing naar het betreffende onderdeel in de bijlage Informatieobjecten. De vermelding van de naam van het GIO in de tekst heeft als doel dat een lezer begrijpt op welke locatie de tekst betrekking heeft. In de bijlage Informatieobjecten wordt de volledige identificatie van het GIO opgenomen. De GIO wordt zo onderdeel van het besluit en de regeling.
De werkwijze zorgt ervoor dat de lopende tekst goed leesbaar blijft, maar dat tevens de unieke identificatie van het GIO, waarmee de inhoud van het GIO wordt ontsloten, leesbaar in de regeling te vinden is.
De noemer is ook een attribuut van een locatie. Deze noemer is echter niet altijd gelijk aan de naam van het GIO. Het gebruik van noemer voor locatie is optioneel omdat een noemer niet altijd zinvol is en omdat er Locaties zijn die niet met een term of frase te benoemen zijn. Dat geldt bijvoorbeeld voor de losse Locaties binnen een Gebiedengroep.
Onderstaand figuur geeft een voorbeeld van hoe de noemer eruit ziet, beschouwd vanuit de tekst, de bijlage en het informatieobject. Daarnaast is de noemer ook één van de attributen van locatie (IMOW-object).
Verschillende verschijningsvormen van noemer
Waarom heeft een locatie altijd een werkingsgebied?
Via de Landelijke Voorziening Bekendmaken en Beschikbaar stellen (LVBB) en het DSO-LV (Regels op de kaart) kan je door middel van een locatie en werkingsgebied zichtbaar maken waar regelteksten hun werking hebben. Het moet voor de wet altijd duidelijk zijn waar een artikel en lid werking hebben, vandaar de verplichting voor een werkingsgebied. Daarnaast heeft het DSO-LV locaties nodig om het omgevingsloket te laten functioneren. Zonder locaties werkt het DSO-LV niet.
Op officielebekendmakingen.nl, worden de besluiten met authentieke tekst weergegeven met de (geografische) informatieobjecten (GIO's). Per regeltekst is zo inzichtelijk welke GIO’s ermee verbonden zijn en kan iedere GIO afzonderlijk worden getoond in een viewer. Dit is een documentgerichte weergave van één regeling, dus niet van meerdere bevoegde gezagen.
In het Omgevingsloket komen de verschillende documenten van alle bevoegd gezagen samen en worden deze gecombineerd met de regelteksten uit de geconsolideerde regelingen vanuit officiële publicaties. Met een klik op de kaart zijn de daar geldende regels te raadplegen. De regels en kaart geven ook selectiemogelijkheden, bijvoorbeeld het tonen van regeltekst en locaties voor een specifieke activiteit of het uitsluitend tonen van regels die voor iedereen gelden. Om het Omgevingsloket te laten functioneren is het noodzakelijk dat locaties gebruikt worden en dat juridische regels geannoteerd worden.
Locatie en juridische regel als aparte objecten
Informatiekundig worden juridische regel en locatie als twee aparte objecten gezien. Dit maakt het mogelijk om dezelfde locatie te gebruiken in verschillende regels en in bijvoorbeeld verschillende activiteiten, mits bewust dezelfde locatie wordt bedoeld. Het kan ook voorkomen dat vanuit de ene juridische regel de begrenzing exact gehanteerd moet worden, terwijl deze vanuit een andere juridische regel als indicatief moet worden gezien (middels idealisatie). Beide juridische regels kunnen dan verwijzen naar dezelfde locatie en een verschillende idealisatie hebben. Het attribuut idealisatie moet voor alle Juridische regels in een Regeltekst wel dezelfde waarde hebben.
Wanneer een locatie wijzigt, bijvoorbeeld als de geometrie verandert of een nieuw gebied wordt toegevoegd, dan wijzigt de juridische regel op zichzelf niet. De juridische regel bevat immers alleen een verwijzing naar een locatie. Wanneer deze twee objecten in samenhang met elkaar wijzigen, wijzigt de juridische regel uiteraard wel.
Het is ook mogelijk om juist aparte locaties te gebruiken die een gelijke geometrische afbakening kennen. Dit kan nodig zijn wanneer de geometrische afbakening van een juridische regel juist niet mee mag veranderen als de locatie hiervan moet wijzigen vanuit een andere juridische regel. In dat geval worden er verschillende geografische informatieobjecten gemaakt met elk een eigen unieke naam met bijbehorende identificatie, maar met daarin dezelfde lijst aan coördinaten. Zie hieronder het voorbeeld waar locatie A en B voor de wijziging dezelfde geometrische afbakening hebben. Na de wijziging is locatie B aangepast en dit heeft dus alleen invloed op de locatieaanduiding van juridische regel 2.
Voorbeeld van aparte locaties met dezelfde geometrische afbakening voor de wijziging
Zo kunnen er bijvoorbeeld vijf verschillende juridische regels tegelijkertijd geldig zijn, op evenzoveel geometrisch afgebakende locaties, waarbij de locaties exact dezelfde geometrie hebben en geïnspireerd zijn op exact dezelfde fysieke locatie.
Hoe werkt dit in de praktijk?
In de alinea’s hieronder zijn voorbeelden uitgewerkt waar het principe van de STOP/TPOD is toegepast op verschillende scenario’s. Het bevoegd gezag moet bij het opstellen van de regeltekst afwegen of het wenselijk is om met meerdere juridische regels in één regeltekst te werken of dat er maar één juridische regel per regeltekst wordt gebruikt. Gebruik je meerdere juridische regels in één regeltekst dan kan je de afzonderlijke delen van de regeltekst ieder een eigen locatie geven. Gebruik je maar één juridische regel per regeltekst dan heeft de regeltekst werking in exact dezelfde locatie als er door die ene juridische regel gedefinieerd wordt.
Bekijk de voorbeelden:
Regeltekst met één juridische regel en één locatie
In onderstaand voorbeeld bevat de regeltekst één juridische regel met één verwijzing naar één locatie. In zo’n geval kan de regeltekst bijvoorbeeld als volgt luiden:
Ter plaatse van het gebied van de functie Bedrijf categorie 2 mogen de locatie en de daarop voorkomende bouwwerken worden gebruikt voor het exploiteren van een bedrijf.
Wanneer de locatie is vastgelegd in een geografisch informatieobject en er met een noemer vanuit de tekst naar verwezen wordt, maakt dat ‘Bedrijf categorie 2’ het werkingsgebied van deze regeltekst is. In de IMOW-bestanden zal de locatie ook voorzien zijn van dezelfde noemer. Daarnaast zal in de IMOW-bestanden te zien zijn dat de juridische regel de locatie definieert en ook de gebiedsaanwijzing (van het type ‘functie’) en de activiteit verbonden zijn met die locatie.
Regeltekst bevat meerdere juridische regels en meerdere locaties
In onderstaande figuur is in lid 1 sprake van een regeltekst die één juridische regel met één locatie (‘Centrumgebied’) bevat. Dit is eenzelfde voorbeeld als hierboven.
Conceptuele weergave van regelteksten met bijbehorende geografische informatieobjecten en werkingsgebieden
In lid 3 is een voorbeeld uitgewerkt van een regeltekst die meerdere juridische regels bevat met meerdere locaties. In zo’n geval kan de regeltekst bijvoorbeeld als volgt luiden:
In het centrumgebied en in het stationsgebied is het toegestaan om zonder vergunning of melding een horeca-inrichting te exploiteren.
In dit voorbeeld zijn er twee locaties en derhalve twee geografische informatieobjecten die bij de bekendmaking c.q. publicatie vastgelegd en aangeleverd worden: 'het centrumgebied' en 'het stationsgebied'. De twee locaties tezamen vormen het werkingsgebied van de regeltekst, want het werkingsgebied van de regeltekst is dan de optelling van de locaties van alle juridische regels die samen de regeltekst vormen. Het werkingsgebied van de regeltekst van lid 3 is dus het ‘Centrumgebied’ én ‘Stationsgebied’ gezamenlijk.
Werkingsgebied zonder noemer
Wanneer er op een andere plek in het omgevingsdocument een werkingsgebied vastgelegd is en de GIO dus al in de tekst van de regeling voorkomt (met een noemer en een unieke identificatie voor GIO), kan het voorkomen dat dit niet in de tekst van de regeltekst herhaald wordt. Het is dan mogelijk om, door middel van de software, alsnog de regeltekst te koppelen aan het gewenste werkingsgebied. De regeltekst blijft daarmee bevraagbaar via de kaart op dat werkingsgebied. De lezer zal het wel moeten kunnen interpreteren, bijvoorbeeld doordat het in dat hoofdstuk of artikel wel beschreven is. Uit de tekst moet duidelijk blijken waar een Juridische regel geldt. Een mogelijke oplossing kan zijn om in het begin van bij voorbeeld een afdeling of paragraaf een artikel op te nemen dat aangeeft wat het werkingsgebied van de artikelen in die afdeling of paragraaf is. Een voorbeeld: “Deze paragraaf geldt ter plaatse van de functie ‘wonen’.
In onderstaande figuur is in lid 2 een voorbeeld geïllustreerd van een regeltekst waarbij niet expliciet een werkingsgebied is benoemd in de tekst.
Conceptuele weergave van werkingsgebied zonder noemer in de juridische regel
De standaard vereist dat iedere regeltekst een werkingsgebied heeft en dus ook één of meer locaties. Dat hoeft niet te betekenen dat een mens dat altijd handmatig hoeft te doen. De software kan die taak gemakkelijker maken, bijvoorbeeld door werkingsgebieden aan grotere delen van de tekst te koppelen (mits dat juridisch juist is). In dit voorbeeld heeft de software de regeltekst aan het werkingsgebied van de voorgaande regeltekst gekoppeld. In dit voorbeeld is dat het 'Centrumgebied' uit lid 1.
Het werkingsgebied geeft de geometrische afbakening aan waar een regeltekst zijn juridische werking heeft. Het is wel aan de lezer van de regeltekst om te interpreteren waar, binnen deze geometrische afbakening, de regeltekst wel en niet zijn werking heeft.
Regelingsgebied
Het regelingsgebied legt machineleesbaar vast waar de volledige regeling van toepassing is.
Het regelingsgebied bestaat uit één Locatie: het betreft de optelling van alle Locaties van de Juridische regels die in de Regeling voorkomen. Wanneer het Regelingsgebied niet één aaneengesloten geheel vormt, kan de Locatie uiteraard bestaan uit de samenvoeging van twee of meer gebieden tot een gebiedengroep. De buitengrenzen van deze gebieden vormen dan een buitengrens (een object) en dus ook het regelingsgebied. Aan de hand van het regelingsgebied samen met de STOP-metadata die over de regeling aangeeft van welk bevoegd gezag de regeling is (‘Eindverantwoordelijke’) en het type omgevingsdocument (‘Soort regeling’) kan het DSO-LV bepalen welke regelingen op welke gebieden van toepassing zijn.